Witamina K to grupa organicznych związków chemicznych, niezbędna do funkcjonowania organizmu. Jej podstawową funkcją jest udział w krzepnięciu krwi, ale czy tylko? Poznaj rolę witaminy K w organizmie oraz produkty w nią bogate.
Przeczytaj również: Witamina C - właściwości, rola w organizmie, występowanie.
Witamina K to w rzeczywistości grupa organicznych związków chemicznych uznawanych za jeden z niezbędnych składników pokarmowych. Do witaminy K zaliczamy dwie rozpuszczalne w tłuszczach substancje, które naturalnie występują w przyrodzie. Są to:
W warunkach laboratoryjnych otrzymywany jest także menadion, nazywany często witaminą K3. Od naturalnych postaci witaminy K różni się tym, że rozpuszcza się w wodzie
Witamina K jest jednym z kluczowych składników odżywczych dla naszego organizmu. Jej podstawową funkcją jest udział w procesie krzepnięcia krwi. Poprzez wpływ na syntezę protrombiny oraz czynników krzepnięcia krwi w wątrobie działa przeciwkrwotocznie. Witamina K uczestniczy także w metabolizmie tkanki kostnej, procesach jej mineralizacji oraz wspomaga utrzymywanie równowagi gospodarki wapniowej. Ponadto ma właściwości przeciwzapalne, przeciwbólowe, antybakteryjne i przeciwgrzybicze.
Witamina K wspomaga układ sercowo-naczyniowy i pełni ważną rolę w zapobieganiu choroby niedokrwiennej serca. Wzmacnia i uelastycznia ściany naczyń krwionośnych, przez co nie dopuszcza do ich zwapnienia i pękania. Dzięki działaniu przeciwkrwotocznemu, zmniejsza ryzyko występowania zbyt obfitych krwawień w trakcie miesiączki.
Poprzez swój udział w procesie kościotwórczym, witamina K może być wykorzystywana także w profilaktyce osteoporozy. Badania wykazały, iż zbyt niska gęstość kości jest powiązana z niedoborem witaminy K. W prewencji złamań będących skutkiem osteoporozy zalecana jest zwiększona podaż witaminy K2.
Uważa się, że witamina K może mieć także działanie przeciwnowotworowe. Najnowsze badania wskazują, iż ten składnik może spowalniać wzrost niektórych komórek nowotworowych i przyczyniać się do ich niszczenia.
Witamina K występuje przede wszystkim w produktach roślinnych, które są źródłem filochinonu (witamina K1). Jego największa ilość znajduje się w roślinach kapustnych (np. jarmuż, brukselka, kapusta włoska, brokuł) oraz ciemnozielonych, liściastych warzywach (m.in. szpinak, sałata, botwinka). Mniejsze ilości witaminy K1 znajdują się także w olejach roślinnych czy margarynach.
Produkty odzwierzęce są również źródłem witaminy K. Występuje w nich forma K2, czyli menachinon. Do produktów pochodzenia zwierzęcego zawierających najwięcej tego składnika należą: wątroba, niektóre gatunki serów, fermentowane produkty mleczne oraz żółtka jaj.
Zawartość witaminy K |
Produkt spożywczy |
≥100 µg/100g |
jarmuż szpinak boćwina natka pietruszki sałata brokuły brukselka liście bazylii soja, nasiona wątroba kurza |
50-100 µg/100g |
wątroba wołowa kapusta kalafior masło olej rzepakowy oliwa z oliwek |
10-50 µg/100g |
sery żółtko jaj fasola groszek zielony seler naciowy |
Niedobory witaminy K u osób dorosłych zdarzają się bardzo rzadko. Składnik ten występuje w szeroko dostępnych produktach spożywczych oraz w pewnej ilości jest syntetyzowany przez naszą florę jelitową. Z tego względu występowanie deficytów u osób dorosłych zazwyczaj jest wynikiem zaburzeń wchłaniania w przewodzie pokarmowym.
Do najczęstszych skutków niedoboru witaminy K zaliczyć można:
Przewlekły deficyt witaminy K w organizmie może przyczyniać się także do rozwoju osteoporozy, niedokrwistości i choroby niedokrwiennej serca.
Grupą najbardziej narażoną na deficyt witaminy K są noworodki i niemowlęta karmione piersią. Ich układ pokarmowy jest niedojrzały, a mikroflora jelitowa jeszcze niewykształcona. Ponadto mleko matki zawiera znikome ilości tego składnika. Niski poziom witaminy K jest jednym z głównych czynników ryzyka choroby krwotocznej noworodków. Z tego względu w ciągu pierwszych 6 godzin życia dziecka profilaktycznie podawana jest dawka 1 mikrograma witaminy K1 domięśniowo.
Dzienne zapotrzebowanie na witaminę K jest stosunkowo niewielkie w porównaniu z innymi witaminami, ponieważ pojedyncza cząsteczka tej substancji jest wielokrotnie wykorzystywana do różnych procesów zachodzących w organizmie człowieka.
Norma na witaminę K w znacznej części pokrywana jest przez jej endogenną syntezę w jelicie czczym i krętym (witamina K2). Uzupełnienie stanowi dostarczany wraz z pokarmem filochinon (witamina K1) i właśnie dla niego określono poziom spożycia. Zależy on przede wszystkim od wieku i płci. Dla dorosłych mężczyzn norma na witaminę K wynosi 65 µg, natomiast dla kobiet 55 µg.
Zapotrzebowanie zwiększa się w przypadku zespołu złego wchłaniania, przewlekłych chorób jelit oraz wątroby, przy długotrwałych biegunkach czy antybiotykoterapii.
Należy także pamiętać, iż przeciwwskazaniem do wysokiego spożycia witaminy K jest zażywanie leków obniżających krzepliwość krwi (np. warfaryna). Szacuje się, że już dawka 10 µg witaminy K2 może obniżać skuteczność tych farmaceutyków.
Ryzyko przedawkowania witaminy K jest niewielkie. Składnik ten nie jest magazynowany w wątrobie w tak dużych ilościach, jak pozostałe witaminy rozpuszczalne w tłuszczach. Do nadmiaru dochodzi jedynie przy nieprawidłowej suplementacji syntetycznej witaminy K3. W zbyt dużych dawkach może ona wykazywać negatywne działanie, dlatego należy pamiętać, że każda suplementacja powinna być wprowadzona po konsultacji z lekarzem.
Objawy wskazujące na nadmiar witaminy K to:
Jeśli masz dodatkowe pytania zachęcamy do kontaktu z dietetykiem Body Chief pod numerem telefonu +48 601 444 466 lub adresem e-mail [email protected]