Dieta cukrzycowa – co to, na czym polega i kiedy jest zalecana
Dieta cukrzycowa - co to
Dieta cukrzycowa to potoczna nazywa sposobu żywienia rekomendowanego do osób ze zdiagnozowaną cukrzycą lub innymi zaburzeniami tolerancji węglowodanów. Bardzo często pacjenci dostają zalecenie zastosowania tego typu diety od lekarza i nie wiedzą co ona oznacza, co mogą, a czego nie powinni spożywać.
W nomenklaturze dietetycznej pojęcie diety cukrzycowej nie istnieje, ponieważ nie ma jednego, uniwersalnego sposobu żywienia w cukrzycy. Występują różne rodzaje zaburzeń gospodarki węglowodanowej oraz rozmaite modele terapii farmakologicznej, pod które dostosowuje się dietę. Czasami wystarczy trzymać się zasady spożywania głównie produktów o niskim indeksie glikemicznym, a niekiedy w przypadkach stosowania zróżnicowanych leków, konieczne będzie wdrożenie bardziej restrykcyjnej diety. Na to jak powinna wyglądać dieta cukrzyka wpływ ma wiele czynników, dlatego po uzyskaniu diagnozy warto skonsultować się z dietetykiem, który pomoże wybrać odpowiedni model żywienia.
Typy cukrzycy
Pojęcie cukrzycy określa grupę chorób metabolicznych cechujących się podwyższonym poziomem glukozy we krwi w wyniku defektu działania lub zaburzonego wydzielania insuliny. Wyróżnia się:
- 1. Cukrzycę typu I - może być wywołana czynnikiem immunologicznym (nasz układ odpornościowy traktuje komórki beta wysp Langerhansa trzustki jako wrogie i wytwarza przeciwko nim przeciwciała) lub posiadać postać idiopatyczną - o nieznanej przyczynie (nie występują wspomniane wcześniej przeciwciała),
- 2. Cukrzycę typu II - zawartość glukozy we krwi nie może być utrzymana na prawidłowym poziomie z powodu niedostatecznej ilości insuliny lub insulinooporności tkanek i komórek,
- 3. Inne specyficzne typu cukrzycy- wywołane czynnikami genetycznymi, zewnętrznymi lub infekcjami,
- 4. Cukrzycę ciążowa - występują jej dwa typy: pierwszy kiedy w ciążę zachodzi kobieta chorująca wcześniej na cukrzycę oraz drugi, w którym wysoki poziom glukozy został po raz pierwszy stwierdzony w czasie trwania ciąży.
Bez względu na to, na który typ cukrzycy chorujemy, prawidłowo zbilansowana dieta powinna być nieodłącznym elementem stylu życia diabetyka. Wpływa ona na samopoczucie, jakość życia chorego, ale także na dalszy rozwój choroby. Odpowiednia dieta zapobiega wystąpieniu schorzeń współistniejących oraz zmniejsza ryzyko powikłań związanych z cukrzycą.
Lubisz ciekawostki na temat zdrowego odżywiania? Przeczytaj ten artykuł - Czy łyżeczka cynamonu dziennie może pomóc w odchudzaniu
Insulinooporność - co to takiego?
Wiele osób po przeprowadzeniu szeregu badań słyszy, że zdiagnozowano u nich insulinooporność, natomiast po powrocie do domu nie wie, co to tak naprawdę oznacza. Zrozumienie tego mechanizmu może pomóc w uświadomieniu sobie ważności tego zjawiska i jego wpływu na zdrowie.
Wyraz insulinooprność możemy podzielić na dwie składowe: insulina i oporność. Insulina to produkowany przez trzustkę hormon odpowiedzialny za obniżenie stężenia glukozy we krwi. Jeżeli poziom glukozy we krwi jest wysoki np. po spożyciu posiłku, to automatycznie wzrasta również ilość uwolnionej insuliny. Zwiększona produkcja insuliny wpływa na komórki powodując zintensyfikowanie transportu glukozy do wnętrza komórek. Powoduje to obniżenie stężenia glukozy we krwi. Oporność natomiast oznacza brak podatności na działanie czynników zewnętrznych. Tak więc insulinooporność oznacza brak wrażliwości tkanek na działanie insuliny przy prawidłowym lub zwiększony jej stężeniu we krwi. Glukoza nie jest transportowana do komórek, przez co jej stężenie we krwi utrzymuje się na nieprawidłowym wysokim poziomie. Insulinooporność uznaje się za wstęp do cukrzycy typu II, dlatego ważna jest szybka i prawidłowa diagnoza oraz odpowiednia modyfikacja stylu życia w tym zmiana nawyków żywieniowych.
Przyczynę wystąpienia insulinooporności mogą stanowić:
- 1. 20% czynniki dziedziczne (występowanie cukrzycy u członków rodziny)
- 2. 80% czynniki nabyte:
- otyłość
- stres
- infekcje i urazy
- styl życia (np. niska aktywność fizyczna)
- starzenie się organizmu
Konsekwencje złej diety przy cukrzycy
Stosowanie nieprawidłowej diety ma swoje konsekwencje dla każdego człowieka, natomiast w przypadku osób z zaburzeniami gospodarki węglowodanowej ryzyko wystąpienia powikłań jest bardzo wysokie. Źle zbilansowana dieta może prowadzić do wystąpienia przewlekłych zaburzeń takich jak:
- nieprawidłowa praca układu nerwowego (neuropatia)
- uszkodzenie wzroku (retinopatia)
- nieprawidłowe funkcjonowanie nerek (nefropatia)
- miażdżyca tętnic
- zespół stopy cukrzycowej
- zaburzenia pracy układu sercowo
- naczyniowego (np. niedokrwienna choroba serca)
Oprócz oddalonych w czasie konsekwencji stosowania nieprawidłowej diety, wysokie jest ryzyko ostrych powikłań związanych z hiperglikemią lub hipoglikemią.
Hiperglikemia to stan, w których stężenie glukozy we krwi zwiększa się do wartości wyższej niż 250 mg/dl. Prowadzi to do wystąpienia kwasicy ketonowej, która jest poważnym zaburzeniem wymagającym hospitalizacji. Z kolei hipoglikemia to obniżony poziom glukozy we krwi (poniżej 70 mg/dl), w przypadku którego może wystąpić utrata świadomości, a nawet śpiączka. Nawet niewielkie odstępstwa od zalecanego żywienia mogą powodować poważne konsekwencje, dlatego należy całodobowo kontrolować poziom glukozy we krwi.
Indeks glikemiczny, czyli produkty zalecane i niezalecane
O indeksie glikemicznym (IG) mówi się coraz częściej z tego względu, że pojawia się coraz więcej informacji na temat pozytywnych skutków stosowania diety uwzględniającej wyłącznie produkty o niskim indeksie w wielu jednostkach chorobowych. Indeks glikemiczny to procentowy wskaźnik klasyfikujący żywność na podstawie jej wpływu na poziom glukozy we krwi w ciągu 2 godzin po spożyciu danego produktu. Określa on, jak szybko stężenie cukru we krwi ulega zwiększeniu w porównaniu z tym, które występuje w przypadku spożycia tej samej ilości węglowodanów w postaci glukozy (cukru). Przyjęto, że IG glukozy wynosi 100 i stanowi to wartość odniesienia do przyporządkowania produktu do danej grupy. Produkty, których indeks glikemiczny jest mniejszy niż 55, określane są zatem jako produkty z niskim indeksem glikemicznym. Surowce z tej grupy mogą być spożywane przez osoby z zaburzeniami gospodarki węglowodanowej. Żywność, której IG waha się między 55 a 70 posiada średni IG, natomiast jeśli jest on większy niż 70 to jest zaliczany do grupy o wysokim IG. Takich produktów należy unikać lub całkowicie z nich zrezygnować.
Dieta cukrzycowa - tabela produktów
| Zalecane | Niezalecane |
|
Jaja Jogurt naturalny Ser żółty Wszystkie mięsa Wszystkie ryby Oliwa z oliwek Kasz bulgur Kasza pęczak Komosa ryżowa Brązowy ryż Płatki owsiane Bakłażan Cukinia Ciecierzyca Kalafior Ogórek Oliwki Borówki Brzoskwinia Truskawki Wiśnie |
Chleb pszenny Kuskus Kasza jaglana Kasza kukurydziana Płatki jaglane Ryż biały Tapioka Kalarepa Dynia Burak Bób Ziemniaki Seler Pietruszka (korzeń) Arbuz Banan Mango Winogrona Daktyle Miód Cukier |
Jak gotować na diecie cukrzycowej? Jak komponować posiłki?
Pierwszą zasadą przygotowywania posiłków o niskim indeksie glikemicznym jest dobry start, czyli wybór surowców, które powodują nieznaczny wzrost poziomu glukozy we krwi po ich spożyciu. Dodatkowo w przypadku owoców, a także warzyw warto zwrócić uwagę na stopień dojrzałości. Im owoc jest bardziej dojrzały, tym jego IG będzie wyższy. Następnie ważnym elementem jest uwzględnienie odpowiedniej obróbki, która nie spowoduje podniesienia indeksu glikemicznego produktu. Należy unikać rozgotowywania warzyw, makaronów, ryżu. Im mniej rozgotowany i rozdrobniony produkt spożywamy, tym mniejsza jest odpowiedź naszego organizmu w postaci wzrostu poziomu glukozy we krwi. Dzieję się tak dlatego, że surowce rozdrobnione, zmiksowane oraz o miękkiej konsystencji są łatwiej i szybciej trawione w wyniku lepszego dostępu enzymów trawiennych do już rozbitych cząsteczek pokarmu, niż te, które zawierają więcej błonnika lub ich struktura jest zwarta.
Oczywiście oprócz prawidłowego doboru surowców oraz odpowiedniego sposobu ich przygotowywania należy również zwrócić uwagę na to jak posiłek jest skomponowany. Warto tworzyć posiłki w taki sposób, aby zawierały zarówno węglowodany, jak i białka oraz tłuszcze. Dzięki temu posiłek będzie dobrze zbilansowany oraz dłużej trawiony przez układ pokarmowy, przez co wzrost glukozy we krwi zostanie rozłożony w czasie. Przy chorobach związanych z gospodarką węglowodanową należy unikać posiłków składających się wyłącznie z tego makroskładnika np. smoothie owocowe, sałatka owocowa, kanapka z dżemem. Takie posiłki bardzo szybko podniosą stężenie glukozy we krwi i mogą przyczynić się do powstania nieprzyjemnych konsekwencji zdrowotnych.
Dieta z Body Chief - Zestaw Low IG
Z myślą o osobach z zaburzeniami gospodarki węglowodanowej stworzyliśmy dietę pudełkową dla cukrzyków - Low IG, w której dania przygotowywane są z produktów o niskim indeksie glikemicznym. Dzięki temu spożycie posiłków z diety LOW IG nie powoduje znacznych skoków poziomu glukozy we krwi, które są szczególnie niebezpieczne przy nieprawidłowej tolerancji węglowodanów. Ten typ diety polecany jest nie tylko osobom z cukrzycą, czy insulinoopornością, ale także tym, u których występują zburzenia ze strony układu sercowo - naczyniowego, z ryzykiem wystąpienia zespołu metabolicznego oraz mających problemy z utratą nadmiernej masy ciała. W diecie LOW IG bazę stanowią produkty pełnoziarniste, nieoczyszczone, które posiadają więcej błonnika pokarmowego. Spożycie tego typu produktów powoduje dłuższe utrzymanie się uczucia sytości, co może być szczególnie istotne w przypadku diet redukcyjnych.
Dieta cukrzycowa dla każdego - podsumowanie
Zarówno osoby chore, jak i zdrowe mogą czerpać korzyści z diety bazującej na produktach o niskim indeksie glikemicznym. W przypadku zaburzeń gospodarki węglowodanowej dieta może stanowić kluczowy element leczenia, który istotnie wpłynie na poprawę stanu zdrowia oraz samopoczucia osoby chorej. Warto pamiętać, że to, iż produkty o niskim indeksie glikemicznym nie podnoszą stężenia glukozy we krwi w znacznym stopniu nie oznacza, że możemy je bezkarnie spożywać w nieograniczonych ilościach.
BONUS - Przykładowe menu diety LOW IG
I śniadanie - Jogurt naturalny z domowym musli i truskawkami
II śniadanie - Twarożek tzatziki ze słonecznikiem i pieczywem pełnoziarnistym
Obiad - Indyk w sosie dijon z kaszą gryczaną i fasolką szparagową
Podwieczorek - Wytrawne ciasteczko owsiane z warzywami i ziołami
Kolacja - Pełnoziarnista tarta ze szpinakiem, serem lazur i pieczarkami
Jeżeli posiadasz więcej pytań, zachęcamy do skorzystania z bezpłatnych porad z naszymi dietetykam za pomocą formularza kontaktowego lub telefonicznie.
Dieta pudełkowa Body Chief - z nami dieta to przyjemność
Body Chief to jeden z największych cateringów dietetycznych w Polsce. Każdego dnia dostarczamy torby pełne dietetycznych dań do ponad 1000 miejscowości. Sprawdź naszą ofertę i dołącz do tysięcy zadowolonych klientów.